Kurs Pierwszej Pomocy » Udar Mózgu

Udar mózgu, znany również jako incydent mózgowo-naczyniowy jest poważnym stanem medycznym, który polega na nagłym zaburzeniu krążenia krwi w mózgu. Może prowadzić do uszkodzenia tkanek mózgowych oraz poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym niepełnosprawności, a w niektórych przypadkach śmierci. Każdego roku udar dotyka milionów osób na całym świecie i jest jedną z głównych przyczyn zgonów oraz niepełnosprawności.

Rodzaje udarów mózgu,

Istnieją trzy główne typy udarów:

1. Udar niedokrwienny– najczęstszy typ, stanowiący około 80-85% wszystkich udarów.

2. Udar krwotoczny– występuje rzadziej, ale ma cięższy przebieg.

3. Przemijający atak niedokrwienny (TIA) – jest formą "miniudaru", charakteryzujący się krótkotrwałymi objawami.

Udar niedokrwienny

Najczęstszą formą udaru mózgu jest udar niedokrwienny, który występuje, gdy dochodzi do zablokowania lub zwężenia tętnicy doprowadzającej krew do mózgu. Przyczyną tego może być:

-Zakrzepica – formowanie się zakrzepu w naczyniu krwionośnym, który całkowicie blokuje przepływ krwi.

-Zator – zakrzep (lub inny fragment, np. tłuszcz, powietrze) przemieszcza się z innej części ciała (najczęściej z serca) do mózgu i blokuje naczynie krwionośne.

Gdy dopływ krwi zostaje przerwany, mózg traci dostęp do tlenu i substancji odżywczych, co prowadzi do uszkodzenia tkanek mózgowych. Czas jest kluczowy – szybka interwencja medyczna może ograniczyć zakres uszkodzeń.

Udar krwotoczny

Udar krwotoczny, zwany także wylewem, jest wynikiem pęknięcia naczynia krwionośnego w mózgu, co prowadzi do krwawienia wewnętrznego. W tym przypadku krew przecieka do mózgu, co powoduje ucisk i uszkodzenie tkanek mózgowych. Udar krwotoczny dzieli się na dwa typy:

- Krwotok wewnątrzmózgowy – pęknięcie naczynia krwionośnego bezpośrednio w mózgu.

- Krwotok podpajęczynówkowy – krwawienie do przestrzeni między mózgiem a cienką warstwą tkanki, która go otacza (pajęczynówka).

Czynniki ryzyka dla udaru krwotocznego obejmują wysokie ciśnienie krwi, tętniaki mózgu oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych.

Przemijający atak niedokrwienny (TIA)

Przemijający atak niedokrwienny, nazywany także "miniudarem", występuje, gdy dopływ krwi do mózgu jest tymczasowo przerwany. Objawy TIA są identyczne jak w przypadku udaru, ale trwają krócej (zwykle poniżej 24 godzin) i nie pozostawiają trwałych uszkodzeń mózgu. Mimo że objawy ustępują, TIA stanowi poważne ostrzeżenie, że może dojść do pełnowymiarowego udaru w przyszłości. Dlatego wymaga natychmiastowej oceny medycznej i interwencji profilaktycznej.

Objawy udaru mózgu

Szybkie rozpoznanie udaru jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Pamiętaj o akronimie FAST który może pomóc w szybkim rozpoznaniu objawów udaru:

- F – Face (Twarz): Opadanie kącika ust po jednej stronie twarzy.

- A – Arm (Ramię): Osłabienie jednej strony ciała, niemożność podniesienia ręki.

- S – Speech (Mowa): Trudności z mówieniem, niewyraźna mowa

- T –Time (Czas): Każda minuta się liczy! Natychmiast wezwij pomoc medyczną.

Inne objawy udaru mogą obejmować:

Nagłe osłabienie lub drętwienie po jednej stronie ciała.
Nagła dezorientacja, trudności z rozumieniem mowy.
Zaburzenia widzenia w jednym lub obu oczach.
Niezwykle silny, nagły ból głowy bez wyraźnej przyczyny.
Trudności w utrzymaniu równowagi, zawroty głowy.

Czynniki ryzyka udaru mózgu.

Ryzyko udaru zwiększa się z wiekiem, choć może wystąpić w każdym wieku. Do głównych czynników ryzyka należą:

Nadciśnienie tętnicze– najważniejszy czynnik ryzyka zarówno udaru niedokrwiennego, jak i krwotocznego.
Cukrzyca – zwiększa ryzyko zatorów i miażdżycy, co prowadzi do udarów.
Choroby serca– zwłaszcza migotanie przedsionków, które może prowadzić do powstawania skrzepów krwi w sercu.
Palenie tytoniu– zwiększa ryzyko miażdżycy i zakrzepów.
Podwyższony poziom cholesterolu– może prowadzić do zwężenia naczyń krwionośnych.
Otyłość i brak aktywności fizycznej
Stres– długotrwały stres może przyczyniać się do chorób sercowo-naczyniowych.

Ważne jest, aby rozpoznać te czynniki ryzyka i pracować nad ich kontrolą, aby zminimalizować ryzyko udaru.

Rozpoznanie udaru mózgu- Diagnoza

Diagnoza udaru opiera się na szybkim rozpoznaniu objawów i przeprowadzeniu odpowiednich badań. Podstawowe badania obejmują:

Tomografię komputerową (TK)– pomaga zidentyfikować rodzaj udaru (niedokrwienny czy krwotoczny).-
Rezonans magnetyczny (MRI)** – daje bardziej szczegółowy obraz mózgu i może wykrywać udary w bardzo wczesnym stadium.-
Angiografia mózgowa** – pozwala na ocenę przepływu krwi przez naczynia mózgowe.
USG Dopplera – stosowane do oceny przepływu krwi w tętnicach szyjnych, które dostarczają krew do mózgu.

Leczenie Udaru Mózgu

Szybkie leczenie udaru jest kluczowe dla ograniczenia uszkodzeń mózgu i poprawy szans na pełne wyzdrowienie. Rodzaj leczenia zależy od typu udaru:

Udar niedokrwienny. Tromboliza – polega na podaniu leków rozpuszczających skrzepy (trombolityków), takich jak alteplaza. Aby leczenie było skuteczne, musi być rozpoczęte w ciągu kilku godzin od wystąpienia objawów. Trombektomia mechaniczna– zabieg polegający na usunięciu skrzepu mechanicznie, zazwyczaj za pomocą cewnika wprowadzonego przez tętnice.

Udar krwotoczny - Leczenie udaru krwotocznego koncentruje się na kontrolowaniu krwawienia, obniżeniu ciśnienia śródczaszkowego oraz zapobieganiu dalszym powikłaniom. Może być konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, aby usunąć krew z mózgu i naprawić pęknięte naczynie.

TIA (Przemijający atak niedokrwienny)**: - Leczenie polega na kontrolowaniu czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie tętnicze, poziom cholesterolu oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych.

Rehabilitacja po udarze

Po udarze często konieczna jest długotrwała rehabilitacja. Może ona obejmować:

Fizjoterapię– pomoc w przywracaniu ruchomości i koordynacji.
Terapia zajęciowa – nauka wykonywania codziennych czynności, które mogły zostać utracone w wyniku udaru.
Terapia mowy – pomoc w przywracaniu zdolności komunikacji
Wsparcie psychologiczne– pomoc w radzeniu sobie z emocjonalnymi i psychicznymi skutkami udaru, takimi jak depresja.

Zapobieganie Udarowi Mózgu

Ważnym elementem zmniejszenia ryzyka udaru jest profilaktyka, która obejmuje:

Kontrolę ciśnienia krwi
regularne monitorowanie ciśnienia tętniczego i jego kontrolowanie
Zdrową dietę
Ograniczenie spożycia soli, tłuszczów nasyconych i cukru.
Regularną aktywność fizyczną – ćwiczenia pomagają w kontroli wagi, ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu.
Rzucenie palenia – palenie jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka udaru.
Kontrolowanie cukrzycy
Regularne badania i odpowiednie leczenie cukrzycy zmniejszają ryzyko udaru.
Unikanie nadmiernego spożycia alkoholu

Pierwsza pomoc przy udarze mózgu

Udar mózgu jest stanem nagłym, wymagającym szybkiej interwencji medycznej. Szybka reakcja i udzielenie pierwszej pomocy może uratować życie i zminimalizować uszkodzenia mózgu. Oto kroki, które należy podjąć, gdy podejrzewasz, że ktoś ma udar:

Zadzwoń po pomoc medyczną

Niezwłocznie zadzwoń pod numer ratunkowy (112 lub 999) i opisz objawy osoby poszkodowanej. Udar mózgu wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ im szybciej zostanie udzielona pomoc, tym większe są szanse na minimalizację trwałych uszkodzeń.

Połóż osobę w pozycji bezpiecznej

Jeśli osoba jest przytomna, połóż ją na boku w pozycji bezpiecznej, zwanej też pozycją boczną ustaloną. Głowa powinna być podparta, aby ułatwić oddychanie, a ciało stabilne, żeby zapobiec upadkowi w przypadku utraty przytomności.

Nie podawaj jedzenia ani picia

Nie próbuj podawać osobie żadnych płynów ani jedzenia. Osoby z udarem mogą mieć trudności z przełykaniem, co może prowadzić do zakrztuszenia się.

Monitoruj stan poszkodowanego

Obserwuj osobę do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. Zwracaj uwagę, czy osoba jest przytomna, jak się zachowuje, i czy objawy się nasilają. Jeśli osoba straci przytomność, sprawdź oddech i tętno. W razie zatrzymania oddechu, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).

Zachowaj spokój

Stres może pogorszyć stan chorego. Staraj się zachować spokój i uspokój również poszkodowanego, zapewniając, że pomoc jest w drodze.

Rzeczy, których nie należy robić:

Nie czekaj, aż objawy miną – natychmiast wezwij pomoc medyczną.
Nie podawaj leków na własną rękę – nawet jeśli osoba zażywa leki przeciwzakrzepowe, podanie niewłaściwego leku może pogorszyć sytuację.
Nie próbuj przemieszczać osoby (chyba że jest to absolutnie konieczne), zwłaszcza jeśli osoba jest nieprzytomna lub ma trudności z poruszaniem się.

Dlaczego czas jest kluczowy?

W przypadku udaru mózgu mówi się o tzw. „złotej godzinie”. Im szybciej osoba trafi do szpitala, tym większa jest szansa na skuteczne leczenie i ograniczenie uszkodzeń mózgu. Tromboliza (leczenie rozpuszczające zakrzepy) może być skuteczna jedynie, gdy zostanie przeprowadzona w ciągu kilku godzin od pojawienia się pierwszych objawów udaru.

Podsumowując, szybka reakcja i wezwanie pogotowia są kluczowe w udzieleniu pierwszej pomocy osobie z udarem.

Podsumowanie

Udar mózgu to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, ale można mu w dużej mierze zapobiegać poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia oraz kontrolowanie czynników ryzyka. Wczesne rozpoznanie objawów i natychmiastowa interwencja medyczna mogą znacząco zwiększyć szanse na pełne wyzdrowienie i ograniczyć potencjalne skutki.

Udar Mózgu